كشور تركيه در دو سال اخير با اتخاذ سياست توسعه اسلامي در تمام عرصه‌هاي فرهنگي، اقتصادي و سياسي خود، تحولي را نيز در توليدات اخير سينمايي و تلويزيوني داشته است. تحولي كه به اعتقاد بسياري از منتقدان رسانه، منجر به كاهش رغبت تماشاي برنامه‌هاي تلويزيوني آنان شده است. رجب طيب اردوغان نخست وزير اسلام‌گراي تركيه، در اين دو سال بر اساس همان سياست توسعه اسلامي، از محبوبيت بسياري در بين مردم خود و همسايگان مسلمان تركيه همچون ايران، عراق، لبنان و سوريه پيدا كرده است. او براي رشد دين‌گرايي مردم كشور خود پس از گذر از سال‌ها حاكميت لائيك، برنامه‌هاي بسياري را در حال اجرا دارد. برگزاري سلسله همايش‌هاي بين‌المللي اسلامي، بنا و بازسازي چندين مسجد و مركز فرهنگي و مساعدت مالي توليدكنندگان فيلم و سريال براي توليد فيلم‌هايي با محتواي اسلامي، اخلاقي و معنوي از جمله اقدامات فرهنگي اخير دولت بوده است. اما چرا تماشاي سريال‌هاي جديد تركي كه روزي در كشورهاي منطقه مخصوصا جهان عرب پربيننده‌ترين بودند، امروزه از كمترين استقبال برخوردار است؟ چرا در سالي كه گذشت حتي يك سريال جديد تركي نيز در شبكه‌هاي ماهواره‌اي غيرتركي پخش نشد و تنها به همان سريال‌هاي تركي قديم اكتفا كردند؟ در حالي كه سريال‌هاي اخير نسبت به گذشته به مسائل تاريخي و اعتقادي و سنت‌هاي تركي بيشتر پرداخته و حجم توليد آنها نيز نسبت به سابق سالانه پنج برابر رشد داشته است.
پاسخ را تنها در يك كلمه مي‌توان گفت و آن احساس مخاطب از سفارشي بودن آن سريال است كه نهايتا تهيه‌كننده و كارگردان را به دولتي بودن متهم مي‌كنند. البته در اين ميان شايد هيچ سفارش و هيچ وعده مستقيمي از سوي دولتمردان در ميان نباشد، اما آنگاه كه موج اسلام‌گرايي مصنوعي براي جلب توجه دولت در تمام صنوف جامعه تسري پيدا كند، توليد چنين محصولات فرهنگي و هنري نيز اجتناب ناپذير است. در چنين شرايطي سريال‌هاي توليد شده ناخودآگاه ابزاري براي توجيه عملكرد دولت و بزرگ‌نمايي آنها مي‌شود. سريال «دره گرگ‌ها» محصول سال 2008 است كه به موضوع مافياي تركي و كشف يك شبكه جاسوسي توسط نيروهاي پليس دولتي مي‌پردازد كه نقشه آنان براندازي دولت بود. در اين سريال نيروهاي امنيتي و پليسي دولت چنان قدرتمند و دقيق عمل مي‌كنند كه شايد نمونه آن در جهان يافت نشود و خود مردم تركيه نيز كه هنوز مافياي هزاردست اقتصادي را در كشور خود مي‌بينند تنها با خنده‌اي از روي تمسخر اين سريال را مشاهده مي‌كنند. سريال دره گرگ‌ها ابتدا با تبليغ بسياري از سفراي ترك در بسياري از كشورهاي همسايه همچون سوريه، لبنان و مصر، دوبله و پخش شد كه البته تنها به همان دو يا سه قسمت اول بسنده كردند و با نارضايتي مردم مواجه شد. دو سريال توليد شده سال اخير به نامهاي « مهند و نور» و « سال‌‌هاي گمشده» نيز با وجود هزينه‌هاي بسياري كه براي توليد و تبليغ آنها شده بود، تنها در همان شبكه‌هاي داخلي تركيه و با كمترين استقبال عمومي پخش شدند.
ماه گذشته عده‌اي از هنرمندان، نويسندگان و روزنامه‌نگاران ترك در نامهاي اعتراض‌آميز به ظفر شاغليان وزير كشور تركيه، نارضايتي خود را از مفاهيم سطحي و غيرواقعي محصولات تلويزيوني اعلام داشتند و درخواست كردند كه از دخالت مستقيم دولت در محصولات هنري جلوگيري شود و براي رشد محتواي سازنده و فرهنگي تدابيري اتخاذ شود. وزير كشور نيز در پاسخ نامه آنان جوائز و وام‌هاي بسياري را براي رشد مفاهيم ديني و فرهنگي و تاريخي در نظر گرفت كه نتيجه‌اي جز رشد بيشتر سريال‌هاي تصنعي و دين‌زده توسط كارگردانان مبتدي نداشت.
«محمد التن اوكلار» كارگردان سريال‌هاي تركي معتقد است كه پيش از اين سريال‌هاي تركي با مفاهيم غني اجتماعي و فرهنگي همواره ابزاري بودند در جهت تبادل فرهنگ و انديشه تركيه با كشورهاي منطقه و نقش پل ارتباطي شرق و غرب را بازي مي‌كردند. «محمد قورو» نويسنده تركي نيز معتقد است در زماني كه مفاهيمي چون عدالت و توسعه و انسانيت سرلوحه دولتمردان ما قرار مي‌گيرد، بهترين فرصت براي ارتقاي سطح محصولات هنري تركيه مي‌باشد كه به نشر تاريخ و تمدن و فرهنگ اسلامي خود و نقش كليدي جغرافياي تركيه ميان شرق و غرب در جهان بپردازد. قورو همچنين مي‌گويد: « امروزه كشورهاي غرب‌زده شرقي تشنه مشاهده تصاويري از يك تمدن اصيل اسلامي و باستاني هستند و تركيه با قدمت و اصالت خود مي‌تواند اين نقش را به بهترين شكل بازي كند».
فاروق شاقير نويسنده اسلام‌گراي تركيه نيز با تكيه بر اهميت جايگاه سريال‌هاي تلويزيوني در انتقال فرهنگ تركيه به جهان مي‌گويد: « اهتمام دولت به توليد محصولاتي با محتواي فرهنگي و ديني بسيار قابل تقدير است، اما نكته‌اي كه بايد گفته شود آن است كه محصولات اخير توليد شده، بهره‌اي از فرهنگ و تمدن واقعي تركيه نبرده‌اند و هيچ‌گاه نمي‌توانند نماينده جامعه مسلمان و اصيل تركي را در جهان داشته باشند. و از همه مهمتر آنكه روزگاري به ياد داريم كه در تلويزيون تركيه سريال‌هاي سفارشي و كم‌محتواي برزيلي براي حمايت از سياه‌پوستان و سرخ‌پوستان پخش مي‌شد كه با مخالفت مردم مواجه شدند و امروزه تركيه، خود جاي همان سريال‌هاي بي‌كيفيت و بي‌محتواي برزيلي را البته با دغدغه نشر فرهنگ تركي- اسلامي گرفته است و مي‌خواهد آنها را به خورد جوامع مسلمان بدهد».
دخالت دولت‌ها در تعيين و سفارش محتواي محصولات هنري يك جامعه، حتي اگر به صورت غير مستقيم و تنها با حمايت مالي آنها باشد، هنرمندان شاخص و حرفه‌اي را كه غالبا نسبت به توليد ديكته ديگران حساس هستند را از صحنه داخلي دور كرده و در نهايت كارگرداناني بي‌تجربه و مبتدي را با محصولاتي بي‌كيفيت فعال مي‌كند كه تنها نتيجه‌اي جز دين‌گريزي و فرهنگ‌ستيزي مردم به همراه ندارد.
No comments:
Post a Comment