پس از سقوط حكومت عثماني، شدت بحران خلاء ايدئولوژي و وجود يك نظام سياسي مستقل، منجر به شكل‌گيري برخي جريان‌هاي تندرو ملي‌گرا مانند پان‌تركيسم و پان‌عربيسم شد كه در اين ميان اقليت‌هاي قومي و ديني با فشارهاي بسياري روبرو شدند. پس از تاسيس جمهوري تركيه، «خليل توركوت اوزال» هشتمين رئيس‌جمهور تركيه با گرايشي ليبرال، به دنبال ارائه راه حل منطقي در مورد بحران اقليت‌هاي كردي درآمد. او توانست در مقابل اعتراضات تندروهاي پان‌تركيسم بايستد و لايحه تغيير قانون آتاتوركي را در مورد اقليت‌ها و قوميت‌ها به پارلمان ارائه و تصويب كند.
اين اولين باري بود كه يك رهبر سياسي تركي، كه يكي از والدينش تبار كردي داشت، با ادبياتي كردي وارد عرصه سياسي شده و احقاق حقوق شهروندان كرد و آزادي عمل آنها در مشاركت سياسي و اجتماعي را خواستار بود. رفتارهاي اوزال از سويي محبوبيت او را بين كردها بيشتر مي‌‌كرد و از سويي ديگر آتش نفرت ملي‌گرايان و ژنرال‌هاي ترك را برمي‌انگيخت كه تعداد آنان نيز در برابر سرمايه‌داران ليبرال كرد و تكنوكرات‌هاي حامي اوزال بسيار زياد بود.
تئوري اوزال، تمركززدايي قدرت سياسي از پايتخت و فعال‌سازي قوميت‌ها و گروه‌هاي مردمي حتي در ميان اقليت‌ها بود. فعالان سياسي حامي اوزال، با وجود برخوردهاي شديد ملي‌گرايان و شكنجه‌ها و خونريزي‌هاي بسياري كه ريشه در سال‌ها قدرت آنان در تركيه بود، با اين وجود از هر فرصتي براي روشنگري و اصلاح بندهاي قانون اساسي آتاتوركي استفاده مي‌كردند. سياست امروز تركيه نيز پس از گذار از تندروي‌هاي سياسي و ملي و ايدئولوژيك، «آشتي با تاريخ» است. به اعتقاد بسياري از كارشناسان، سياست‌هاي اقتصادي و اجتماعي امروزه تركيه توسط حزب اعتدال و توسعه، ريشه در انديشه‌ها و فعاليت‌هاي دوران توركوت اوزال دارد. اين وام‌گيري فكري را هم در رويكرد خصوصي‌سازي اقتصادي و هم در آشتي ملي با اقليت‌ها و قوميت‌هاي كردي آنان مي‌توان يافت.
آشتي با تاريخ به اين معني است كه سران اعتدال و توسعه، به وجود يك مليت غيرتركي در تركيه اعتراف كرده و رسما از عملكرد گذشته حكومت در قبال كردها و ارامنه عذرخواهي كنند. حكومت فعلي تركيه، به دنبال اثبات حسن نيت خود به كردها با تاسيس مدارس كردي، برگزاري جشنواره‌هاي فرهنگي و هنري و فولكلوري كردي است. تا آنجا كه يك شبكه ماهواره‌اي كردي‌زبان را نيز در اختيار آنان قرار داده‌اند. در اين ميان از هر دو طرف ترك و كرد، نوعي بيم و هراس نيز احساس مي‌شود، كه وجود آن انكارنشدني است. ترك‌ها بيم آن دارند كه مسئله استقلال كردستان دوباره پيش كشيده شود و گروهك‌هاي شبه نظامي سابق كردي با بهره‌گيري از امكانات رسانه‌اي و تسليحاتي كه در اختيار آنان قرار داده‌اند، با تحريك شهروندان كردزبان تركيه، آنان را عليه دولت بشورانند. كردها نيز با وجود تمام نشانه‌هاي همكاري دولت با آنان، به دليل سابقه ديرين سياه تركيه در برخورد با اقليت‌ها و تجربه دوران سركشي ملي‌گرايان تركي پس از سقوط دوران صلح اوزال، نمي‌توانند به اين سادگي با تمام وجود به دولت فعلي اعتماد كنند.
از سويي ديگر برخي نظريه‌ها توسط نويسندگان كرد مطرح مي‌شود كه سياست باز حزب اعتدال و توسعه و برخوردهاي نوستالژيك اردوغان نخست‌وزير تركيه در برابر اديان و اقوام حاضر در تركيه با شعارهاي اسلامي‌سازي جهان و حكومت يكپارچه مسلمان، ريشه در نوعي جذب نامحسوس اقليت‌ها به فرهنگ ملي تركي و تركي‌سازي آنها دارد كه در نهايت كردهاي تركيه، با گرايش به فرهنگ و آموزه‌هاي ديني و ملي تركي، هويت و احساسات ملي‌گرايانه خود را از دست بدهند. تاكنون اردوغان از حمايت بي‌نظير كردها مواجه بوده است و بيش از هفتاد نماينده پارلمان كردتبار تركيه، رسما از او حمايت مي‌كنند.
اردوغان در چند سخنراني خود، با آزارها و اذيت‌هاي كه كردها در گذشته از سوي دولت‌هاي تركي ديده‌اند به شدت مخالفت كرده و كردهاي تركيه‌نشين را شايسته برخورداري از حقوق كامل شهروندي دانسته است.
اما هراس كردها از كودتايي مجدد از سوي ژنرال‌هاي ملي‌گرا يا تغيير آرام سياست‌هاي دولت تركيه پس از دستيابي به اقتدار در منطقه و عضويت در اتحاديه كشورهاي اروپايي، هنوز وجود دارد. بي‌ثباتي سياسي تركيه در سه دهه اخير، همه شهروندان ترك و كرد تركيه را نسبت به آينده سياست‌هاي دولت‌هاي خود، بي‌اعتماد كرده است. چرا كه اتخاذ سياست باز دولت، اگر كردها را فعال كرده باشد، در طرف مقابل ملي‌گرايان و تندروهاي آتاتوركي را نيز فعال مي‌كند و بيم آن مي‌رود كه در صورت عدم وجود سياست‌هاي كنترلي دولت و يا تغيير چهره‌هاي شاخص حزب حاكم در جريان انتخابات، آينده متشنجي را تركيه در پيش داشته باشد.
No comments:
Post a Comment