نقد سلطه سياسي در سريال‌هاي رمضان

اين روزها شايد مهمترين موضوع محافل سياسي عربي نيز سريال‌هاي ماه مبارك رمضان باشد. براساس تحقیقات انجام‌شده تعداد مخاطبان سریال‌های ماه رمضان در کشورهای عربی دوبرابر تعداد بینندگان سریال‌هایی است که در ایام دیگر سال از تلویزیون پخش می‌شود. به گزارش ایسنا، براساس تحقیقات اخیر انجام‌شده توسط یکی از رسانه‌های امارات متحده عربی به نام البوابه، 62 درصد از بینندگان تلویزیونی در این کشور در ایام ماه مبارک رمضان عادات خود در خصوص تماشای برنامه‌های تلویزیونی را تغییر می‌دهند و براي تماشاي سريال‌هاي ماه مبارك رمضان برنامه‌ريزي خاص مي‌كنند. به گزارش شبكه العربيه بيش از 110 ميليون دولار تا كنون هزينه توليد 60 سريال تلويزيوني عربي شده است كه بيشتر آنها مصري مي‌باشد. بيشترين دليل جذابيتي كه مردم براي سريال‌هاي مورد علاقه خود تعيين كرده‌اند نقد سياسي و اجتماعي آنها بود. دولت‌هاي عربي هرساله در پخش سريال‌هاي تلويزيوني هراسي از نقد عملكرد خود دارند و امسال دولت مصر دستور ارزيابي و نظارت دقيق تمام سريال‌هاي مصري را داده بود. سال گذشته سريال «ناصر» كه به بررسي زندگي جمال عبدالناصر در سال‌هاي 1926 تا 1970 پرداخته بود،‌ رويكرد ضد اسرائيلي شديدي داشته و سياست‌هاي دولت فعلي مصر را به نقد مي‌كشاند كه با اعتراض شديد دولت مواجه شده بود كه البته به دليل اشتياق بسيار عموم مردم مصر و ديگر كشورهاي عربي توان توقف آن را نداشت. همچنين سريال سوري «عشق و جنگ» كه ركورد بيشترين مخاطب از بين ديگر سريال‌هاي عربي را داشته و موضوع مناقشات عربي- اسرائيلي را از زبان مردم كوچه و بازار به تصوير مي‌كشاند كه اكثرا از سياست‌هاي فعلي سران عرب ناراضي بودند و بعده اندكي نيز به توجيه آن مي‌پرداختند. امسال دولت مصر در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري خود، نظارت بيشتري بر سريال‌هاي ماه رمضان داشته و پخش برخي از سريال‌ها را ممنوع و برخي ديگر را نيز مورد ارزيابي مجدد و اصلاح قرار داده است. از جمله سريال‌هاي ممنوعه، سريال «درب دوم» است كه به زندگي مادري مي‌پردازد كه فرزند خود را در جنگ 22 روزه غزه بر اثر عبور مخفيانه از صحراي سينا براي كمك به فلسطينيان از دست مي‌دهد و دولت مصر و شخص حسني مبارك رئيس‌جمهوري مصر را مقصر اصلي اين اتفاق مي‌داند. ديگر سريالي كه دولت مصر برخي قسمت‌هاي اساسي آن را سانسور كرده است «متخافوش» با بازي بازيگر مشهور مصري نورالشريف است كه نقش گوينده راديويي به نام مكرم را بازي كرده است.  مكرم هر روزه ميهمانان مختلفي را در برنامه خود دعوت مي‌كند كه در مورد مسائل سياسي و اجتماعي مصر صحبت مي‌كنند. از جمله ميهمانان مرد كارشناس فلسطيني است كه به بيان تفاوت ميان صهيونيسم و يهوديت پرداخته و يا برخي سران موساد كه در مورد روابط مشترك خود و مصر صحبت مي‌كنند. در اين سريال گفتگوهاي مردمي نيز وجود دارد كه همه خواهان آزادي زندانيان سياسي و برداشتن حصار غزه و پايان دادن به توهم توطئه يهودستيزي در مصر هستند. آنان اظهار كرده‌اند كه حساب يهود را از صهيونيسم بايد جدا كرد و نبايد فعاليت‌هاي ضد بشري اسرائيل و وضع فوق‌العاده مصر را به نام مبارزه با يهودستيزي گذاشت. نقد سياسي و تاريخي، مهمترين موضوع سريال‌هاي 2010 عربي در ماه رمضان است. سريال «الجاسوسية» كه رابطه عاشقانه يك زوج را به تصوير مي‌كشد كه پس از مدتي دختر از فعاليت نامزدش در شبكه جاسوسي اسرائيل مطلع مي‌شود و اين موضوع رابطه آنها را به چالش مي‌كشاند. سريال «آرامش نسبي» كه سفر خبرنگار مصري به عراق براي گزارش جنگ آمريكا و عراق و سقوط نظام بعث را نشان مي‌دهد. سريال « كلام نسوان» كه زندگي چهار زن مصري،‌خليجي،‌لبناني و تونسي را به تصوير كشانده و موضوع آزادي زنان عرب و سياست‌هاي محدود كننده نظام‌هاي سياسي عرب براي زنان و رفتار بي‌قيد و خيانت‌آميز مردان عرب را نقد مي‌كند. اما بر اساس نظرسنجي شبكه العربيه پربيننده‌ترين سريال‌هاي امسال دو سريال « باب‌ الحاره 5» از سوريه و « شيخ العرب همام» از مصر خواهند بود كه سريال اول، قسمت پنجم اين سريال بوده كه زندگي اجتماعي مردم سوريه را به نمايش گذاشته و مشكلات اجتماعي و نقدهاي سياسي آنان در رابطه با مسائل جهان عرب و مخصوصا فلسطين را نشان مي‌دهد. سريال دوم كه پرهزينه ترين سريال عربي تا كنون شناخته شده است به زندگي يكي از فرماندهان عربي به نام «همام بي يوسف» ارتباط داشته و نقش او در جنگ قادسيه بين سپاه اسلام و حكومت ساساني ايران و همچنين اتحاد قبايل و مماليك مصري و رهبري آنان را به تصوير مي‌كشاند كه نگاه پان‌عريسم و ضد ايراني در اين سريال موج مي‌زند. بسياري از كارشناسان سياسي اعتقاد دارند كه سريال‌هاي ماه مبارك رمضان همواره نقش بسزايي در بيداري ذهنيت مردمان عرب نسبت به مسائل سياسي منطقه داشته كه آنان را به اعتراض و نقد نظام‌هاي حاكم وامي‌دارد، اما نكته اساسي آن است كه اين تغيير و بيداري زماني اثربخش خواهد بود كه مردم در آينده سياسي نظام خود و انتخاب سران سياسي خود نقش داشته باشند