کینه دیرینه بغداد - دمشق سرباز کرد

از 45 سال گذشته و تشکیل نظام بعث در عراق و سوریه، رابطه دوستانه‌ای میان این دو کشور با نظام‌ها و اندیشه‌های یکسان دیده نشده است. ریشه این اختلافات را به نفرت سوریه از شخص صدام حسین تعبیر کرده‌اند که از همان 45 سال پیش در کنار عبدالکریم قاسم به تأسیس حزب بعث عراق پرداخت. سوریه کینه خود را تا آنجا پیش برد که در جنگ ایران و عراق با وجود حمایت همه جانبه جهان عرب از عراق و گرایش‌های پان عربیسم بعثی در سوریه، باز این کشور همواره در طول هشت سال جنگ به حمایت از ایران می‌پرداخت. در جنگ دوم خلیج در سال 1990 و اشغال کویت توسط نیروهای نظامی بعث عراق، سوریه پای معاهده آمریکا و انگلیس را امضا کرد تا در عقب راندن عراق از کویت مشارکت داشته باشد. در حمله نظامیان آمریکایی به عراق در سال 2003 و سقوط نظام بعث، سوریه کاملاً شفاف و رسمی تبدیل به قرارگاه هواپیما‌ها و تانک‌های آمریکایی شده بود تا اینگونه دخالت نظامی مستقیم خود را برای سقوط صدام حسین‌نشان دهد. صدام حسین نیز سقوط کرد و نظام بعث عراق فروپاشید که آب سردی بود بر کینه‌های چندین ساله سوریه. اما پس از سقوط نظام بعث عراق، حادثه‌ای اجتناب ناپذیر رخ داد که سوریه را وادار به پذیرش آن کرد و آن هجوم پناهندگان عراق به خاک سوریه از ترس کشتار و بحران اقتصادی و فقر بود. پناهندگانی که تعداد آنها بیش از صدهزار نفر تخمین‌زده شده و هر کدام از آنها شاید به نوعی آمریکا و حامیان او از جمله خود سوریه را مقصر این بحران می‌دانستند. در این چند سال اخیر که از اسکان آنها در سوریه می‌گذرد، دولت سوریه نتوانسته و یا نخواسته است که آنان را سازمان‌دهی کند و یا در تصحیح نگرش منفی آنها به سوریه تلاش کند. حضور چنین نیروهای معارضی در سوریه ادامه داشت تا اینکه فاجعه خونین چهارشنبه سیاه در 19 آگوست گذشته رخ داد و با آن انفجارهای مهیب در بغداد، صدها نفر کشته و زخمی شدند. شاید در مدت شش سال سقوط نظام بعث عراق، برای اولین بار در سال‌های اخیر رابطه‌ای دوستانه میان سوریه- عراق دیده می‌شد و حتی پیش از این انفجارها، مالکی در دمشق با بشاراسد دیدار داشت، اما به یکباره باز اختلافات سر باز کرد. مالکی در اقدامی پس از انفجار‌ها به سرعت سوریه را متهم می‌کند و سوریه نیز موضعی تند گرفته و سخنان مالکی را غیر اخلاقی به حساب می‌آورد. با تأکید مالکی بر اتهام علیه سوریه و مخالفت با هر گونه موضعی غیر آن از جمله موافقت با استعفای وزیر اطلاعات خود، سوریه در معادلات بین‌المللی منطقه به یک انزوای سیاسی دچار می‌شود . چرا که چند روز پیش از این انفجار‌ها آمریکا تحریم‌های خود علیه سوریه را تمدید کرده بود و از طرفی دیگر رژیم‌صهیونیستی نیز با ادامه شهرک‌سازی‌های خود در کرانه باختری، مواضع سوریه را تحت فشار قرار می‌دارد. با ادامه فشارها علیه سوریه کدورت در میان احزاب و مطبوعات و جریان‌های سیاسی و مردم این کشور نسبت به عراق شدت می‌گرفت. سوریه در مقابل اتهامات مالکی، همان عراقی‌های ساکن سوریه را که معارض با سوریه نیز بودند متهم کرد با این بهانه که شاید آنها این گونه می‌خواستند از سوریه انتقام بگیرند. به گفته فائزالصائغ رئیس سابق صدا و سیمای سوریه:«آنان که از ترس صدام حسین در این مدت وارد سوریه شدند، برای اولین بار گرایش‌های معارض و مخالف نظام را در سوریه ایجاد کردند.» نمی‌توان از این واقعیت نیز گذشت که آقای نوری مالکی نیز از جمله این پناهندگان معارض عراقی در سوریه بود که به فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی می‌پرداخت .
هم‌اکنون نیز که به دستور بان‌کی‌مون دبیر کل سازمان ملل، تحقیق و تفحص برای بررسی عوامل انفجارهای اخیر شکل‌گرفته است و اعضای این کمیته را افرادی از کشورهای دیگر شکل می‌دهند تا هیچ گونه گرایش‌ سیاسی در عملکرد کمیته دخالت نداشته باشد. این کمیته در گزارش اول خود به سرعت اتهام را به سوی القاعده و نیروهای تروریست داخل عراق برد تا از سوریه رفع اتهام شود. اما مجدداً مالکی با تأکید بر اتهام خود علیه سوریه، تقاضای بررسی این پرونده را در شورای امنیت ملی کرده است. ترکیه به عنوان کشور واسط برای میانجیگری دخالت کرد تا شاید با تأکید بر اتهام علیه القاعده، فشار سیاسی را از سوریه کم کند. اما تاکنون نتیجه‌ای در بر نداشته است. کدورت دیرینه سوریه و عراق تاکنون منجر به درگیری مستقیم آنها نشده بود.